نوشته‌ها

زِکی! شرح حالِ من؟ وِلِش!

پاسخِ هدایت به درخواست دهخدا

دربارۀ صادق هدایت و نیز ارتباط و رفاقتش با علامه دهخدا قبلا در همین دفتر مطلبی (https://t.me/mehdisalarinasab/297) آورده و از مجتبی مینوی نقل شد که هدایت بیش از همه، و بی هیچ چشم داشتی، در تکمیلِ کتاب امثال و حکم به دهخدا کمک کرده است.
اینک نقلِ ماجرایی دیگر مابین آن دو.
القصه اینکه دهخدا بر آن می شود که هدایت را تنها استثئاءِ لغتنامۀ بزرگ خویش سازد و از بین افراد زنده، تنها نام و شرح حال او را در لغتنامه بیاورد و از خود وی می خواهد شرح حالش را برای درج در لغتنامه بنویسد و پاسخِ هدایت در اجابت خواستۀ وی همان است که در تیترِ نوشتۀ حاضر آمد.

این ماجرا را محمد پروین گنابادی در سال 1344 در مجلۀ فردوسی در جستاری با عنوان “باز هم دربارۀ صادق هدایت” نقل کرده است و در اینجا از جلد ششم کتاب ِ پژوهشگران معاصر ایران (انتشارات فرهنگ معاصر، ص 6-7) نقل می شود. این مجلد به طور کامل به صادق هدایت اختصاص یافته:

به یاد دارم که دهخدا به صادق بسیار علاقمند بود و او را نویسنده‎ای توانا و هنرمندی شایسته و رادمردی شریف می دانست، و با این که برحسبِ ویژگی هایی که در تنظیم لغتنامۀ خود به کار می‎برد، قرار بود که شرح حال نامداران و شخصیت های معاصر، هر چند جنبۀ جهانی داشته باشند، تا هنگامی که در قید حیات‎اند نوشته نشود تا برحسبِ بغضِ خصوصی و شخصی حمل نشود؛ هنگامی که حرف “صاد” را سید جعفر شهیدی تنظیم می‎کرد، روزی نزد دهخدا آمد و گفت: “شما دستور داده بودید شرح حال صادق هدایت را بنویسم، اکنون نزدیک است به ردیفِ او برسیم، بفرمایید از چه منابعی باید در نوشتنِ شرح حال وی استفاده کرد؟”
دهخدا گفت: “بهتر است از خود صادق خواهش کنیم شرح مختصری به قلم خودش بنویسد”، و سپس رو به من (= پروین گنابادی) کرد و گفت: “تو صادق را می‎بینی؟” گفتم: ” آری”. گفت: “از قول من به او بگو تا به قلم خودش شرح حالی بنویسد، و چون مدتی است خودش را هم ندیده ام سری به من بزند.”

گفتم: “من می توانم صادق را وادار کنم که به این جا بیاید، اما دربارۀ شرح حالی به قلم خودش، تردید دارم که چنین پیشنهادی را بپذیرد.”

روز بعد در کافه فردوسی صادق را دیدم و چون به اخلاق او آشنایی داشتم گفتم: “دهخدا حال تو را می پرسید و می گفت: دلم برای صادق تنگ شده است.”
سری تکان داد و گفت: “من هم مدتی ست او را ندیده ام، این روزها به منزلش می آیم”؛
و از قضا، فردای آن روز پیش از ظهر نزد دهخدا آمد و به قول خودش، پس از چاق سلامتی، دهخدا شرحی درباره علاقۀ خود به صادق بیان کرد و به ویژه یادآور شد که:
“من از معاصرانی که در قید حیات اند تنها می خواهم شرح حال تو را، آن هم به قلم خودت، در لغت نامه بیاورم، و بنابراین انتظار دارم این خواهش مرا بپذیری و به میل خودت شرح حالی بنویسی .”

صادق با همان شیوۀ همیشگی خنده‎ای سر داد و گفت:

زِکی! شرح حال من؟ ولش!

دهخدا با اصرار گفت: “صادق جان شوخی را ول کن و شرح حالی بنویس”؛
اما پاسخ صادق پس از چندین بار خواهش و تمنا همان خندۀ مسخره آمیز و “زکی” و “ولش” بود و به هیچ وجه حاضر نشد چنین چیزی بنویسد، تا سرانجام دهخدا از منابع دیگر و اطلاعات خود شرح حال او را نوشت…

آمدنِ وی به منزل دهخدا در اوایل سال ۱۳۲۹ بود که چند ماه بعد از آن هدایت به پاریس رفت و از قضا شرح حال وی در لغت‎نامه هنگامی چاپ شد که صادق در آنجا انتحار کرده بود.

یادآوری آنکه: خودکشی هدایت در 19 فروردین 1330 بود.

ظاهرا شرح حال هدایت در چاپ اول لغتنامه با چاپهای بعدی متفاوت است، به نقل از آقای اتحاد در منبع بالا، بخشی از نوشتۀ دهخدا دربارۀ هدایت این جملات بوده:

صادق هدایت نابغه ای از نوابغ جهانی است و به تازگی فرانسویان به عظمت مقام وی پی برده و می توان گفت که در آن مملکت کمتر کسی از اهل ادب هست که با نظر تحسین و اِعجاب در این داهیۀ ایرانی بنگرد (ننگرد ؟) و به بزرگی فکر و روح او اعتراف نکند.

اما این عبارات در چاپهای فعلی نیست. دوستانی که مایل اند شرح حال وی را در لغتنامه بخوانند، باید به حرف “ص” ذیل مدخل “صادق هدایت” مراجعه کنند.
عجالتا به چاپ اول لغتنامه دسترسی ندارم.

10 اردیبهشت 1400

?مهدی سالاری نسب

 

 


مجلهٔ ادبی «نوپا» با رویکردی تازه در پی کشف استعدادهای شناخته نشده در عرصهٔ ادبیات می‌رود و شعرها و داستان‌ها را همراه با نقد منتشر می‌کند. مجلهٔ نوپا به سردبیری مجتبا نریمان در کنار انتشار مطالب ادبی، سعی دارد در شناخت شعر و داستان‌هایی که، دور از هرگونه حشو و زوایدِ تبلیغاتی و گذرا، ارزش ادبی و هنری دارند، به مخاطبان خود کمک کند و به آسیب‌شناسی ضعف‌ها و علل سقوطِ برخی جریانات ادبی بپردازد.


نشانی و شماره تماس

شماره تماس: 88527713 – 021

همراه: 383 0282 0912

نشانی: تهران، سهرودی شمالی، کوچه قرقاول، پلاک 36 ، واحد

ایمیل: ‏Email: nopa.magazine@gmail.com

بخشی از رمان بوف کور نوشته صادق هدایت

بخشی از رمان بوف کور نوشته صادق هدایت

من پنجرهٔ اتاقم را بسته بودم، برای اين‌كه سر فارغ نقاشی بكنم. نزديک غروب، گرم نقاشی بودم؛ يک مرتبه در باز شد و عمويم وارد شد؛ يعنی خودش گفت كه عموی من است، من هرگز او را نديده بودم، چون از ابتدای جوانی به مسافرت دوردستی رفته بود. گويا ناخدای كشتی بود، تصور كردم شايد كار تجارتی با من دارد، چون شنيده بودم كه تجارت هم می‌كند- به‌هرحال عمويم پيرمردی بود قوزكرده كه چالمهٔ هندی دور سرش بسته بود، عبای زرد پاره‌ای روی دوشش بود و سر و رويش را با شال گردن پيچيده بود، يخه‌اش باز و سينه پشم‌آلودش ديده می‌شد- ريش كوسه‌اش را كه از زير شال‌گردن بيرون آمده بود می‌شد دانه‌دانه شمرد، پلک‌های ناسور سرخ و لب شكری داشت. يک شباهت دور و مضحک با من داشت، مثل اين كه عكس من روی آينهٔ دق افتاده باشد.

بخشی از رمان «بوف کور»
نوشتهٔ: صادق هدایت
طرح از: مرتضی ممیز

 

بخشی از رمان بوف کور نوشته صادق هدایت

بخشی از رمان بوف کور نوشته صادق هدایت

 

 

 


مجلهٔ ادبی «نوپا» با رویکردی تازه در پی کشف استعدادهای شناخته نشده در عرصهٔ ادبیات می‌رود و شعرها و داستان‌ها را همراه با نقد منتشر می‌کند. مجلهٔ نوپا به سردبیری مجتبا نریمان در کنار انتشار مطالب ادبی، سعی دارد در شناخت شعر و داستان‌هایی که، دور از هرگونه حشو و زوایدِ تبلیغاتی و گذرا، ارزش ادبی و هنری دارند، به مخاطبان خود کمک کند و به آسیب‌شناسی ضعف‌ها و علل سقوطِ برخی جریانات ادبی بپردازد.


مدیر مسئول و سردبیر:

مجتبا نریمان

نشانی و شماره تماس

شماره تماس: 88527713 – 021

همراه: 383 0282 0912

نشانی: تهران، سهرودی شمالی، کوچه قرقاول، پلاک 36 ، واحد

ایمیل: ‏Email: nopa.magazine@gmail.com

واتساپ: WhatsApp: 0912-0282-383

کانال تلگرام مجله: https://t.me/nopa_magazine

تفنگ محمد بهمن بیگی و صادق هدایت گیاه‌خوار

تفنگ محمد بهمن بیگی و صادق هدایت گیاه‌خوار از این قرار است که محمد بهمن بیگی می‌گفت: در ۲۴ سالگی موقعی که فارغ‌التحصیل شده بودم، کتاب بوف کور صادق هدایت را خواندم. همیشه دلم می‌خواست صادق هدایت را ببینم.

شنیده بودم که روزهای جمعه با عده ای از دوستانش مثل بزرگ علوی، نیما یوشیج و چند نفر دیگر در کافه نادری شمیران جمع می‌شوند و چای می‌خورند و حرف می‌زنند.


روز جمعه‌ای سوار درشکه شدم و به کافه نادری شمیران رفتم. در گوشهٔ کافه، میزی گذاشته‌اند و عده‌ای دورش نشسته اند.
پرسیدم صادق هدایت کدام یک از آن‌هاست؟


گفتند: آن فرد عینکی. رفتم و سلام کردم و گفتم آمده‌ام شما را ببینم. کتاب بوف کور را خوانده‌ام و چند جمله هم از آن را حفظ برایش خواندم.‌ خیلی خوشش آمد. کمی با هم حرف زدیم.
گفت: اهل کجا هستی؟ گفتم: قشقایی هستم و تازه لیسانس حقوق گرفته‌ام.
گفت: چنین جوانی با این قدرت سخنوری و با این قیافه و هیکل برازنده، باید هم قشقایی باشد.

تفنگ محمد بهمن بیگی و صادق هدایت گیاه‌خوار

تفنگ محمد بهمن بیگی و صادق هدایت گیاه‌خوار


از من پرسید: خب حالا که قشقایی هستی، تفنگ هم داری؟
گفتم: بله تفنگ هم دارم.
گفت: آهو هم می‌زنی؟
گفتم: بله آهو هم می‌زنم.
گفت: تفنگ دست آهو هم می‌دهی؟


فهمیدم که چه می‌گوید. چون هدایت گیاه‌خوار بود و مخالف شکار و کشتن حیوانات.
گفتم فهمیدم چه گفتی.

خیلی مهربانی کرد و احترام. خداحافظی کردم. بعد از مدتی که از تهران به ایل بازگشتم، دو تا تفنگ داشتم که گفتم آن‌ها را آوردند. هردو تا را به پارک بمو بخشیدم.

(‌پارک بمو منطقه حفاظت شده در نزدیکی شیراز بالای دروازه قرآن.)
پدرم ناراحت شد.

گفتم: من دیگر از این به بعد تفنگ در دست نخواهم گرفت.

بعد از تعطیلات به تهران برگشتم.‌

باز به کافه نادری رفتم و کتاب عرف و عادت در عشایر فارس را هم که در آن اشاره کرده بودم چارهٔ درد عشایر فشنگ، تفنگ، جنگ و خونریزی نیست، قلم است و کاغذ و سواد و علم و کتاب، به او تقدیم کردم و گفتم من تفنگ‌هایم را بخشیدم و دیگر شکاری نخواهم کرد.

بعد از این ملاقات، با هم دوست شدیم و مطلبی هم دربارهٔ کتابم نوشت که در مجلهٔ سخن چاپ شد.

بانوی ایل (گفتگو با سکینه کیانی “بهمن بیگی” نشر قلمکده، ۱۳۹۹، به کوشش فرح نیازکار
از صفحهٔ فیسبوک عادل بیابانگرد جوان)

 

 

تفنگ محمد بهمن بیگی و صادق هدایت گیاه‌خوار

تفنگ محمد بهمن بیگی و صادق هدایت گیاه‌خوار

 

 

 

 

 


مجلهٔ ادبی «نوپا» با رویکردی تازه در پی کشف استعدادهای شناخته نشده در عرصهٔ ادبیات می‌رود و شعرها و داستان‌ها را همراه با نقد منتشر می‌کند. مجلهٔ نوپا به سردبیری مجتبا نریمان در کنار انتشار مطالب ادبی، سعی دارد در شناخت شعر و داستان‌هایی که، دور از هرگونه حشو و زوایدِ تبلیغاتی و گذرا، ارزش ادبی و هنری دارند، به مخاطبان خود کمک کند و به آسیب‌شناسی ضعف‌ها و علل سقوطِ برخی جریانات ادبی بپردازد.


مدیر مسئول و سردبیر:

مجتبا نریمان

نشانی و شماره تماس

شماره تماس: 88527713 – 021

همراه: 383 0282 0912

نشانی: تهران، سهرودی شمالی، کوچه قرقاول، پلاک 36 ، واحد

ایمیل: ‏Email: nopa.magazine@gmail.com

واتساپ: WhatsApp: 0912-0282-383

کانال تلگرام مجله: https://t.me/nopa_magazine

کتاب نیش‌گویه‌های صادق هدایت

کتاب نیش‌گویه‌های صادق هدایت

کتاب نیش‌گویه‌های صادق هدایت

کتاب نیش‌گویه‌های صادق هدایت

کتاب نیش‌گویه‌های صادق هدایت
جهانگیر هدایت:

ما آثار متنوعی از صادق هدایت داریم که هریک در ژانر خود، نوشته‌های فوق‌العاده ممتازی ارزشیابی شده‌اند. حال ما نوشته‌های او را از مقطع دیگری تحت پژوهش قرار داده‌ایم، یعنی به‌طور مقطعی افقی به آثارش می‌پردازیم و بخش‌ها یا جملاتی را گزینش می‌کنیم که فارغ از ارتباط با موضوع داستان، خود معنا و مفهوم مستقل و بسیار زیبا و عمیقی دارند.
در بررسی و انتخاب این جملات عده‌ای از دوستان و همکاران بنیاد صادق هدایت با ما همکاری داشتند که ضمن تشکر از هریک ذکر نام‌شان بی مناسبت نیست : مریم ایخان، مهرو پیرحیاتی، میعاد راشدی، یاسمن شکرگزار، فروزنده فرخی، سارا کمره ای، الیکا گندم بخش، الهام میرزایی و سپیده محمودپور.

ما این جملات را “نیش گویه” نامیدیم که جلوه خاصی دارند مانند: “می‌ترسم که فردا بمیرم و هنوز خود را نشناخته باشم” این جمله پرمعنا و زیبا که در بوف کور آمده، دارای مفهوم و معنای عمیق مستقل خود جمله است که خواندنی است. در این کتاب تعداد 458 نیش گویه از 53 داستان و آثار صادق هدایت آمده است که هریک مبین نکات ویژه ماجرا و زندگی انسان است.
این کتاب با مقدمه و نظارت جهانگیرهدایت توسط نشر”دید” به کوشش آقای فیروز شافعی چاپ و منتشر شده که پرمعناترین، جالب‌ترین و زیباترین جملات آثار صادق هدایت را در خود دارد و در اختیار علاقه مندان قرارگرفته است.

 

بنیاد صادق هدایت

 

 

کتاب نیش‌گویه‌های صادق هدایت

کتاب نیش‌گویه‌های صادق هدایت

 

 

 

 

 

 


مجلهٔ ادبی «نوپا» با رویکردی تازه در پی کشف استعدادهای شناخته نشده در عرصهٔ ادبیات می‌رود و شعرها و داستان‌ها را همراه با نقد منتشر می‌کند. مجلهٔ نوپا به سردبیری مجتبا نریمان در کنار انتشار مطالب ادبی، سعی دارد در شناخت شعر و داستان‌هایی که، دور از هرگونه حشو و زوایدِ تبلیغاتی و گذرا، ارزش ادبی و هنری دارند، به مخاطبان خود کمک کند و به آسیب‌شناسی ضعف‌ها و علل سقوطِ برخی جریانات ادبی بپردازد.


مدیر مسئول و سردبیر:

مجتبا نریمان

نشانی و شماره تماس

شماره تماس: 88527713 – 021

همراه: 383 0282 0912

نشانی: تهران، سهرودی شمالی، کوچه قرقاول، پلاک 36 ، واحد

ایمیل: ‏Email: nopa.magazine@gmail.com

واتساپ: WhatsApp: 0912-0282-383

کانال تلگرام مجله: https://t.me/nopa_magazine